Men komt wel eens in de verleiding
om op zondag het bed te verkiezen
boven de kerkdienst.
Maar mocht dit vanmorgen het geval
geweest zijn, dan hebben jullie
de verleiding weerstaan.
De goede geest is dus sterker geweest
dan de kwade.
Beide geesten spelen in deze dienst
een rol, vandaar de naam ‘Geestdienst’
op de liturgie.

Wij openen deze dienst daarom met
de woorden dat in de naam
van God de Vader
en Jezus Christus de Zoon
de goede geest ons mag leiden
door de woorden van de Bijbel heen
naar een vreugdevol leven vol geestkracht.
Amen

2. Zingen
Tussentijds 1: 1, 2, 3 en 4

3. Gebed

Heer, wij hebben van de vreugde gezongen,
omdat deze kerk nog altijd recht overeind staat,
al langer dan 150 jaar.
Daar danken wij u voor.

Al zijn er in de loop van de jaren steeds meer
lege plaatsen gekomen, nog altijd zijn er
trouwe kerkgangers, die in Wolvega
deze gemeente vormen.
Daar danken wij u voor.

Al zijn er in deze dienst meer oude
dan jonge mensen, toch is er voor iedereen
toekomst.
Ook daar danken wij u voor.

Wij bidden dat de oude mensen ondanks
gebreken, ziekte en eenzaamheid nog lichtpunten
in de toekomst mogen zien.

Wij bidden dat kinderen en jonge mensen,
nu nog in de kracht van hun leven, de toekomst
met een open houding tegemoet kunnen gaan.

Wij bidden voor mensen die werkloos zijn geworden
en hun toekomst met zorg tegemoet zien.
Wij bidden voor allen die door de financiële crisis
zwaar zijn getroffen.

Wij bidden voor mensen in een persoonlijke crisis,
van welke aard dan ook: ziekte, eenzaamheid, scheiding,
verslaving en de verleiding door de kwade geesten
van deze wereld.

Geef ons de kracht om het voorbeeld van Jezus
in de woestijn te volgen, die alle verleidingen
kon weerstaan.
Dat zijn Naam met ons door het leven gaat.
Amen

4. Zingen
Tussentijds 1: 5, 6 en 7

5. Inleiding

Vanmorgen richten we ons op drie ‘dingen’:
– Op wat we kunnen zien: afbeeldingen.
– Op wat we kunnen horen: woorden.
– Op wat we kunnen voelen: geesten.

Eerst de afbeeldingen, beelden waarbij verhalen horen:

Rembrandt

– De thuiskomst van de verloren zoon (schilderij van Rembrandt).
– Jezus, nadat Hij is gegeseld, tussen mensen die Hem volgen.

De verhalen die bij deze afbeeldingen horen, komen verder in de dienst niet voor.
Maar waarom heb ik ze dan laten zien?
Voordat op deze vraag antwoord komt, moet ik jullie eerst voorstellen aan twee tegenstanders, van wie het verhaal wel gelezen en uitgelegd wordt:

In de eerste plaats aan de diabolos
Kennen jullie hem?
Het is de duivel.
Wie van jullie geloven in hem?
(Gelukkig, niemand)
Ik moet de vraag anders stellen: wie gelooft dat hij als wezen/persoon/dier met bokkepoten bestaat?
We zullen hem de kwade geest noemen, een geest die ons aanspreekt, een stem van binnen met een verzoek dat ons wel aanspreekt, een verzoeking.
Wat de diabolos doet, kan ik het best uitbeelden met ‘De thuiskomst van de verloren zoon’.
Vader en zoon zijn weer bij elkaar gekomen, een eenheid geworden. De diabolos zou het liefst weer uitvoeren wat hij in het begin van het verhaal heeft gedaan: voor verwijdering zorgen tussen vader en zoon. Hij scheurt uiteen wat heel is (de kopie scheuren), brengt scheiding.
Dit beeld moeten we voor ogen houden om de woorden die nog komen, te begrijpen.

In de tweede plaats stel ik jullie voor aan Jezus
Wie kent Hem niet?
We geloven toch in Hem?
Op de afbeelding staat Jezus geboeid, maar zijn blik is open alsof Hij vrij is, vrij van geest.
Hij doet het omgekeerde van wat de diabolos in deze wereld verricht. Jezus scheurt niet uiteen, maakt geen scheiding, maar verbindt. Hij bindt mensen aan Hem en verbindt mensen aan elkaar: vader en zoon, moeder en dochter, blank en zwart, gelovig en ongelovig, hetero en homo. Dat kan Hij omdat de goede geest hem bezielt.

Kwade en goede geest, vandaar dat het vandaag een geestdienst is.

6. Zingen
Lied 477: 1 en 2

7. Lezen

Deuteronomium 8, 3 (gedeelte)
De mens zal niet bij brood alleen leven.

Deuteronomium 6, 13 (gedeelte)
De Ene, je God, zul je vrezen en Hem zul je dienen.

Psalm 91, 11 en 12
Want zijn engelen zal Hij voor jou gebieden
je te bewaken op al je wegen;
op handen zullen ze je dragen,
dat je je voet niet aan de steen zult stoten.

Deuteronomium 6, 16
Je zult de Heer, je God, niet op de proef stellen.

8. Zingen
Psalm 91: 7

Elk die God vreest en dient, zal Hij leiden, ook al zijn
de verleidingen van de kwade geest groot.

9. Lezen
Lucas 4, 1-13

Miniatuur uit de 15e eeuw

10. Zingen
Psalm 91: 5 en 6

11. Verkondiging 1

Het verhaal begint met de goede geest, de heilige, door God de Vader gegeven. Hoe kan het ook anders! Is de schepping zo ook niet begonnen? De adem van God, dat is de geest, die over het water zweefde.
Zo waait de goede geest Jezus bij de Jordaan vandaan, waar Hij is gedoopt, naar de woestijn.
Naar de woestijn? Er zijn toch wel betere landschappen dan de woestijn!
Maar is het zo ook niet begonnen met de schepping van het volk Israël? Bevrijd uit Egypte, door de adem van God, dat is de geest, die over de Rode Zee woei om voor het volk een pad naar de woestijn te banen. De woestijn dus, veertig jaar lang zwierf het volk door de woestijn om in het beloofde land te komen. Een voorbereidingstijd van veertig jaar voor een bevrijd leven, een leven in heelheid.
Jezus weet de heilsgeschiedenis van zijn volk, daarom blijft Hij veertig dagen in de woestijn, zijn voorbereidingstijd om zijn volk een bevrijd leven te schenken.

En dan gebeurt het, op de grens van de woestijn en het beloofde land, bij de grensrivier, waar stenen liggen. Het zijn misschien wel de twaalf stenen van het monument dat Jozua bij de binnenkomst van het land van belofte heeft opgericht.
Na een stilte van veertig dagen klinkt voor het eerst een stem. Een metgezel? Een gezel die met Hem meegaat om leven in heelheid te brengen? Misschien is dat wel even bij Jezus opgekomen, want die stem spreekt van de Zoon van God. Veertig dagen geleden heeft bij de doop immers ook een stem geklonken, toen uit de hemel: ‘Jij bent mijn lieve Zoon.’
Het zou op de grens van de woestijn en het beloofde land de stem van de goede geest kunnen zijn: ‘Als jij de Zoon van God bent…’
Dat woordje ‘als’ gaat als een schok door Jezus heen. Geen adem van God, maar de schok van de kwade geest: ‘Als jij de Zoon van God bent, zeg dan tot deze steen dat hij een brood wordt!’
Wat is daar mis mee? Veertig dagen in de woestijn heeft Jezus geen hap gegeten, zelfs geen manna, dat voor het volk Israël als uit de hemel viel. Dan sterf je toch van de honger! Dat kan toch niet de bedoeling zijn, want Jezus moet leven om heelheid te brengen. Dus geef ons heden ons dagelijks brood. Bij de grens wordt het Hem aangeboden.
Jezus schudt zijn hoofd. Hij kent de grenzen van het leven. Het gaat er niet om zijn eigen hachje te redden, maar zijn leven in te zetten om heelheid te brengen.
Zijn antwoord is: ‘Geschreven staat niet bij brood alleen zal de mens leven.’
(Deuteronomium 8, 3)
De kwade geest, die de bedoeling had om Jezus los te scheuren van zijn roeping om aan het volk heelheid te brengen, is sprakeloos. Op de grens valt weer de stilte.

Die stilte duurt, want Jezus moet de hoogte in, letterlijk de hoogte in. De diabolos gaat voorop, de berg op. Hij doet zich voor als de gids, de leider, de autoriteit die alles in zijn macht heeft. Uit de laagte, bij de stenen vandaan, voert de weg omhoog naar het bergland van Juda, bekend terrein voor de koningen van Israël… koning Saul, koning David en koning Salomo. De diabolos weet wel wat hij doet: Jezus moet ook figuurlijk de hoogte in, hij moet verleid worden tot een werelds koningschap.
Daar staan ze naast elkaar op de bergtop met een weids uitzicht. Zoals Mozes op de berg Nebo bij de grensrivier, met de dood voor ogen, uitzag over het beloofde land, laat de diabolos Jezus nog veel verder zien. De kwade geest heeft de macht om Hem tot grote hoogten te brengen, nog veel hoger dan de bergtop, om de hele wereld te overzien. Maar niet alleen overzien, ook tot de hoogte van de macht: ‘Dit alles zal ik jou geven, alle macht en glorie.’
Maar dan moet Jezus wel even uit die hoogte komen, één oogwenk maar, om voor hem te buigen.
Het antwoord van Jezus is: ‘Er staat geschreven buigen zul je voor de Heer, je God en alleen Hem dienen.’ (Deuteronomium 6, 13)
De kwade geest, die de bedoeling had Jezus los te scheuren van zijn roeping om als mens onder de mensen heelheid te brengen, is sprakeloos. Op de bergtop valt een stilte.

Uit het brevier van Isabella de Katholiek (15e eeuw)

Die stilte duurt, want Jezus moet naar Jeruzalem, van de ene naar de andere top, van de bergtop naar de dakrand van het heiligdom, de tempel. Zoals het volk opzag bij de hogepriester in zijn prachtig gewaad, die in het Heilige der Heiligen zich op heilige grond bevond, zo zal het volk ook opzien bij de heiligheid van Jezus, aldus de diabolos, teminste met een beetje kunst- en vliegwerk: ‘Als je de Zoon van God bent…’
Zoon van God, nog hoger dan de hogepriester, maar het woord ‘als’ gaat weer als een schok door Jezus heen. Toch kan Hij staande blijven.
‘Als je de Zoon van God bent, werp je dan zelf van hier naar beneden.’
Niet de hoogte in, zoals op de bergtop, de hoogte van de macht, maar de diepte in, waar mensen zijn. Klinkt dat niet veel menselijker? Naar de mensen om heelheid te brengen? Maar kan iemand die zelf een doodsmak maakt, heel maken?
Luister hoe slim de diabolos zijn verscheurende werk camoufleert met een woord uit de Schrift: ‘Er staat geschreven Hij zal aan zijn engelen gebieden om over jou te waken en ze zullen je op handen dragen, opdat jij je voet aan geen steen zult stoten.’ (Psalm 91, 11-12)
Maar Jezus antwoordt: ‘Er is gezegd, je zult de Heer, je God, niet op de proef stellen.’ (Deutoronomium 6, 16)
De kwade geest, die de bedoeling had om met kunst- en vliegwerk Jezus los te scheuren van zijn roeping om onder de mensen heelheid te brengen, blijft sprakeloos tot… hij zijn verscheurende macht weer zal tonen.

12. Zingen
Lied van de drie verleidingen: 1, 2, 3, 4 en 5
Melodie: Lied 416 uit het Liedboek voor de kerken

Gelukkig is de Zoon
die onlangs werd gedoopt,
de duif was Hem tot kroon,
meer dan Hij had gehoopt,
zo gaat met Hem de Geest
op weg naar de woestijn,
waar Hij het eerst moet zijn,
de stilte op haar heetst.

Goedaardig klinkt een stem
die plots de stilte scheurt,
rechtstreeks gericht tot Hem
met woorden licht gekleurd:
‘Als honger plaagt de Zoon,
dan laat Hij in zijn nood
van stenen maken brood,
zijn stil verdiende loon.’

Gelukkig is de Zoon,
want Hij weerstaat het kwaad,
van brood gaat het naar troon,
de koninklijke staat:
‘Een knieval, ‘k vraag niet meer
voor wat je rondom ziet,
de macht die ik je bied,
daarbij komt nog de eer.’

Gelukkig is de Zoon,
want Hij weerstaat de macht,
de show komt na de troon,
de vrije val die wacht:
‘Een sprong doet je geen kwaad,
omdat er boden zijn
die vangen zonder pijn,
’t applaus komt na de daad.’

Matia Preti
detail

Gelukkig is de Zoon
die kunst- en vliegwerk mijdt,
zijn weg kent geen vertoon,
leidt naar een nieuwe tijd.
Gelukkig iedereen
die net als Hij weerstaat
de macht van satans kwaad,
zijn lokbrood is van steen.

Mattia Preti
detail

13. Verkondiging 2

– Je eigen hachje redden met brood
– Op de toppen van de macht
– Met kunst- en vliegwerk in de schijnwerpers

Wat is het eerste gedeelte van Lucas 4 nog actueel. Ik kan niet anders dan de lijn van Lucas doortrekken naar vandaag. Daarbij kan een christen niet om de politiek heen.

Je eigen hachje redden
Weten jullie nog van het regeerakkoord van het duo Samson-Rutte? De rijkeren van Nederland zouden meer zorgpremie moeten betalen om de armeren te sparen. Maar er kwam bijna een revolutie tegen deze vorm van nivellering. Het duo Rutte-Samson gaf toe. De rijkeren slaagden erin hun financiële hachje te redden. Diabolos lachte in zijn vuistje, want de stenen waren in brood veranderd.

Op de toppen van de macht
De hele geschiedenis door zijn er machthebbers geweest die een knieval voor diabolos maakten om hun volk met harde hand te regeren en/of andere volkeren met een dood en verderf brengend leger aan te vallen.
Wie het nieuws volgt, kan de tegenwoordige machthebbers zo aanwijzen:
Hoe denken jullie over Moegabe van Zimbabwe, die zijn eigen volk in diepe armoede heeft gebracht? Of van Assad van Syrië die zijn eigen volk, inclusief kinderen, aan het uitroeien is.
Maar dichterbij huis zijn er ook machthebbers die de ogen sluiten voor de armoede (en dus het leed) van onze volksgenoten, bijvoorbeeld als onze premier beweert dat er geen armoede in Nederland is.
Waar blijven de kerken als er zulke uitpraken worden gedaan? Ik heb geen profetisch geluid van onze kerkleiders gehoord… u wel?
En diabolos lachte in zijn vuistje, want de machthebbers waren voor hem op de knieën gegaan.

Slavenhutten op Bonaire

Met kunst- en vliegwerk in de schijnwerpers
Wat denken jullie van Berlosconi met zijn mediarijk? Deze clown waart nog altijd met kunst- en vliegwerk in Italië rond. Hij durft zelfs op een Auschwitz-herdenking Mussolini tot voorbeeld te stellen.
Zitten jullie alle dagen voor de televisie? Dan zie je dat vaak dezelfde personen hun kunst- en vliegwerk demonstreren, van politici tot makers van platte lol. Ze zweven met vlotte woorden, die hun tot parachute dienen, boven onze hoofden.
En diabolos lacht in zijn vuistje, want weer is het hem gelukt om de showfiguren een sprong te laten maken.

Maar wijzelf zijn maar eenvoudige mensen, die stenen stenen laten,
mensen die geen macht hebben
en geen showfiguur zijn.

Dus diabolos, de scheurder, brengt ons niet in verleiding of toch…
Laat ik een voorbeeld noemen van een al oudere kennis die bij wijze van spreken een steen in brood veranderde.
Hij sprak een bericht in op onze voicemail, omdat we niet thuis waren. Zijn stem klonk bijna triomfantelijk: ‘Ik heb nieuws!’
Omdat hij zijn vrouw enkele jaren geleden had verloren, kwam als eerste gedachte bij mij op dat hij een vriendin ontmoet had om zijn eenzaam leven te veraangenamen.
Toen ik hem terugbelde, vertelde hij, nog altijd met een stem die niet bij zijn boodschap paste: ‘Bij Piet is een tumor in de slokdarm geconstateerd.’
Een steen veranderd in brood?
De steen was voor Piet en het brood was voor onze kennis, want hij was blij dat zijn hachje tumorvrij bleef, zijn ‘hachje was gered’.

Diabolos brengt zijn verleidingen in allerlei vermommingen, want hij is ‘verscheurend’ slim, ‘ferskuorrend tûk’ in het Fries.
Gelukkig wij, die Jezus, onze grote broer, als voorbeeld hebben, die geen behoefte had om zijn eigen hachje te redden, die op de bergtop zijn rug recht hield en geen kunst- en vliegwerk nodig had om zijn boodschap van heelheid aan de mensen te brengen.
Laten wij onze rug recht houden, want een Fries en Stellingwerver ‘binne fan bûgjen frjemd’ en buigen alleen voor God.
Amen

14. Orgelspel 

15. Onze Vader          

16. Zingen
Lied 474: 1, 2 en 3

17. Zegen

Wij gaan vanuit deze Vermaning
de wereld weer in,
waarin de ene crisis na de andere woedt.
Wij laten onze niet verleiden door
manipulerende woorden van machthebbers,
maar worden bemoedigd door de goede woorden
van God de Vader,
van Jezus Christus de Zoon
en van de Goede Geest.

18. Zingen
Lied 456: 3